Fenomenal Oscar: Vitor Assis Brasil - Een Vergeten Altsaxofonist

Vitor Assis Brasil - Een Vergeten Altsaxofonist ( Nederlands) Vitor Assis Brasil - A forgotten alto saxophone player (English)
( Naar een selectieve Vitor Assis Brasil discografie.)
VITOR ASSIS BRASIL - EEN VERGETEN ALTSAXOFONIST
Hans Koert

Een paar weken geleden vond ik bij toeval een CD getiteld Trajeto gespeeld door Vitor Assis Brasil en ik kocht hem omdat ik achterop de hoes ontdekte dat Claudio Roditi, de bekende Braziliaanse hardbop trompettist op (bijna) alle tracks meespeelde. Genoeg reden dus om deze CD mee te nemen. Claudio Roditi is een Braziliaanse trompettist, geboren in Rio de Janeiro in mei 1946, die zowel pure Braziliaans georienteerde muziek kan spelen, zoals de samba en de bossa nova, als in de pure hardbop traditie. Ik hoorde hem spelen in oktober 2004 in de Porgy en Bess Jazzclub in Terneuzen met zijn trio, waarin hij zelf zong (Rapaz de bem), trompet en bügel speelde, Klaus Ignatzek op piano en Jean Louis Rassinfosse op bas te horen waren.

Toen ik de cd speelde, werd ik niet teleurgesteld. Ik raakte echter steeds meer gefascineerd door de mij onbekende leider van de band: Vitor Assis Brasil. Deze onbekende en ondergewaardeerde Braziliaanse altsaxofonist is maar 35 jaar oud mogen worden. Reden genoeg dus om hem eens nader voor te stellen. Hij werd geboren in Rio de Janeiro in August 1945 als één van een tweeling. Zijn broer Juan Carlos Assis Brasil is ook jazzmusicus geworden. Vitor, of Victor zoals hij later genoemd werd, kreeg zijn eerste altsax van een tante toen hij 17 jaar was en kreeg les van Paulo Moura. Hij maakte naam op jamsessies in de legendarische Little Club in Copacabana, één van de kraamkamers voor de Bossa Nova muziek. Hij speelde op schoolconcerten en probeerde een mix te vinden tussen de traditionele Braziliaanse Bossa Nova en de jazz.

In 1965 speelde hij in de Clube de Jazz e Bossa en werd daar gehoord door de Oostenrijkse pianist Friedrich Gulde, die hem uitnodigde voor een Internationale Jazz wedstrijd in Wenen. Het was zijn eerste keer buiten Brazilië en sleepte daar meteen de derde prijs weg als beste saxofonist en, later in Berlijn, haalde hij de eerste prijs als solist. Reden genoeg voor hem om professioneel muzikant te worden.

In 1966 maakte hij zijn eerste plaat. getiteld Desenhos, met een kwartet, waarin Tenorio Junior aan de piano zat, toen nog maar net 19 jaar jong, Edison Lôbo op bass en Chico Batera, hoe kan het ook anders, op slagwerk ( Bateria is drums in het Portugees). Tenorio Junior, overigens, verdween kort na de opnamen en bleek later één van de slachtoffers van het Braziliaanse militaire regime. Op dit album, ik vond het bij toeval op internet, kun je al goed horen dat Vitor veel naar Charlie Parker, John Coltrane en Phil Woods geluisterd heeft. Zijn spel lijkt dan vooral op dat van laatstgenoemde. Hij kreeg een kans om een aantal jaren te gaan studeren aan de prestigieuze Berklee School of Music in Boston, wat hij, uiteraard, met beide handen aangreep. Daar richtte hij zijn eigen band op met o.a. Claudio Roditi - de groep waarmee hij de Trajeto plaat maakte. Wat een prachtige plaat, bijvoorbeeld het eerste nummer Stolen Stuff maakt me helemaal gelukkig. Heel wat anders dan de Braziliaanse (Bossa Nova) albums uit die tijd. Deze plaat bevat jazz, geinspireerd door musici als Charles Mingus en Thelonious Monk en de band klinkt als een geroutineerd solide groep; of, zoals ik het ergens omschreven zag: There's much greater subtlety and depth, and a more cohesive, controlled feel overall. ( = Er is veel meer gevoel en diepte, en veel meer samenhang ( dan bij die andere Braziliaanse opnamen uit die tijd); een solide geheel). Niet alleen Claudio Roditi, die op alle tracks met zijn, door mij zo gewaardeerde warme bob-achtige sound, meespeelt, ( met uitzondering van Round About Midnight, een meeslepende trio stuk met en mooie rol voor Helino op gitaar), maakt het beluisteren van deze Vitor Assis Brasil CD waard. Ook musici als trombonist Edson Maciel en bassist Sergio Barrroso zijn het vermelden waard. In 1969 won hij op het Montreux Jazz Festival de eerste prijs voor zijn saxofoonspel. Tijdens zijn studie op Berklee speelde hij met jazzmusici als Dizzy Gillespie, Richie Cole, Clark Terry, Chick Corea en Ron Carter.

In 1973 keerde hij terug naar Brazilie, en ging daar weer workshops geven over zijn muziek en zijn muzikale wortels, zoals Wynton Marsalis dat in de VS placht te doen. Hij is uitgegroeid tot één van de belangrijkste Braziliaanse jazzmusici, maar werd vooral bekend in het buitenland. In Brazilie vecht hij voor de erkenning van zijn muziek, de jazz, die hij speelt zonder zijn eigen roots, de Braziliaanse muziek te ontkennen, maar ook zonder consessies te doen naar de jazz toe. In 1978 oogst hij veel succes tijdens het festival van Sao Paulo en, één van de bezoekers van dit festival, niemand minder dan Leonard Feathers zei hierover (geciteerd uit een Braziliaans interview): Victor Assis Brasil, um esplêndido saxofonista, não deixou que sua longa estada nos Estados Unidos confundisse seus valores, apresentando uma música firmemente plantada nos solos dos dois países. (= Vitor Assis Brasil, een groot saxofonist, die jarenlang in de VS de jazz bestudeerd heeft, weet zijn muziek te spelen, met beide voeten in zowel de BRaziliaanse als de Amerikaaanse muziekcultuur, zonder consessies te doen naar beide culturen.). Zijn rol als pionier in de Braziliaanse jazzmuziek heeft in ieder geval tot een nieuwe generatie Braziliaanse jazzmusici geleid, waaronder Claudio Roditi, die nu het grootste deel van zijn tijd woont en leeft in Duitsland.

Vitor Assis Brasil overleed in april 1981 tengevolge van een zeldzame aandoening in de bloedcirculatie. Zijn tweeling broer John Carlos Assis Brasil, die bekend geworden is als jazzpianist, vond na Vitor's door zo'n vierhonderd ongepubliceerde composities voor piano, orkest, strijkorkest, popmuziek en jazz. John Carlos heeft een CD gemaakt getiteld Self Portrait - Assis Brasil by Assis Brasil door het Assis Brasil Quartet, met daarin een eerste selectie van de gevonden composities; een plaat die ik nog wel eens zou willen horen.
Deze altsaxofonist is gestorven op de jonge leeftijd van 35 jaar - te vroeg, als je't mij vraagt, om zijn verhaal vorm te geven in zijn muziek. Hij had kunnen uitgroeien tot één van de beste altsaxofonisten ter wereld. Ik ben blij met de muziek die ik van hem heb.

Hans Koert - keepswinging@live.nl

Geniet van een concertfragment van het Victor Assis Brasil Quartet op het Festival de Jazz de São Paulo 1978: met Fernando Martins, piano. Paulo Russo, bas en Ted Moore slagwerk. Love for Sale.